„Wieś i fotografia”. Kuratorka: Katarzyna Mączewska 
Muzeum Narodowe w Warszawie, Aleje Jerozolimskie 3 
X odsłona Gabinetu Fotografii: 30 października - 9 lutego 2025 
Pokaz łączy się tematycznie z trwającą w Muzeum wystawą „Józef Chełmoński”

OBRAZY WSI W GABINECIE FOTOGRAFII
Od 30 października w Gabinecie Fotografii Muzeum Narodowego w Warszawie można zobaczyć fotografie z 2. połowy XIX i początku XX wieku przedstawiające wieś oraz jej mieszkańców. Pokaz w Gabinecie łączy się tematycznie z trwającą w Muzeum wystawą „Józef Chełmoński”.
Muzeum zaprasza do odszukiwania na fotografiach motywów znanych z obrazów tego artysty!

W XIX i na początku XX wieku wraz z postępującą rewolucją przemysłową zmieniał się wiejski krajobraz. Zanikać zaczęło tradycyjne budownictwo, rzemiosło i zwyczaje ludowe. Ten przemijający świat stał się symbolem kultury narodowej, przedmiotem badań etnograficznych, inspiracją dla artystów i miejscem odpoczynku od zgiełku miasta. Tradycyjne życie wiejskie, ludowe stroje i obrzędy stały się zajmującym tematem dla fotografii. Fotograf Marcin Olszyński, zapewne latem 1856 roku, wykonał serię portretów mieszkańców i widoków wsi Starogród nad Świdrem. Odbitki te są unikalnym świadectwem wczesnej dokumentacji fotograficznej polskiej wsi. Powszechne stały się również tzw. typy ludowe, które przedstawiały sylwetki osób w tradycyjnych regionalnych ubiorach. Temat ten podjęli m.in.
Karol Beyer z Warszawy, Walery Rzewuski i Ignacy Krieger z Krakowa – pionierzy fotograficznej dokumentacji etnograficznej na ziemiach polskich. W 1866 roku, w ramach przygotowań materiału na Wszechrosyjską wystawę etnograficzną w Moskwie (1867), Karol Beyer wykonał serię portretów chłopów z okolic Warszawy i Kalisza. Prace te fotograf pokazał również później na wystawie światowej w Paryżu. Krajobraz Podola i ubogą ludność tego regionu fotografowali działający w Kamieńcu Podolskim Józef Kordysz i Michał Greim. Odmienny obraz wiejskiego życia widać w etosie wsi sielskiej – miejsca odpoczynku na łonie natury dla zamożniejszych warstw społecznych. Ziemiańskie posiadłości w malowniczych zakątkach stanowiły odskocznię od gwaru miasta, były miejscem zabaw, spacerów i przejażdżek konnych. Wśród gości takich posiadłości bywali fotografowie, dokumentujący tamtejszy styl życia. Utrwalona na zdjęciach różnorodność wiejskiego krajobrazu stała się inspiracją dla ówczesnej sztuki i literatury. Wiejskie krajobrazy były tematem prac wykonanych już w najstarszych technikach fotograficznych, jak kalotypia. Wraz z postępem technologicznym pojawiały się nowe możliwości ekspozycji tego motywu. Wiejski pejzaż stał się także jednym z tematów Jana Bułhaka, twórcy pojęcia „fotografii ojczystej”, był obecny również w fotografii amatorskiej i dokumentacyjnej. Międzynarodowe konflikty zbrojne początku XX wieku, głównie I wojna światowa (1914–1918), spowodowały niepowetowane straty w krajobrazie wiejskim. Nie do przecenienia jest dziś znaczenie utrwalonego wówczas obrazu dziedzictwa kulturowego. Fotografie wsi i jej mieszkańców służyły jako wzory do ilustracji w ówczesnej prasie, publikacjach naukowych, jako materiał warsztatowy dla artystów i badaczy, dokumentacja, wreszcie jako pamiątki, „pocztówki”, z podróży. Te uwiecznione na światłoczułym papierze obrazy stały się cennym źródłem historii, upowszechniania wiedzy o polskiej wsi i jej kulturze wizualnej.

Kuratorką X wystawy w Gabinecie Fotografii pt. „Wieś i fotografia” jest Katarzyna Mączewska
ze Zbiorów Fotografii i Ikonografii MNW.
Prezentacja będzie dostępna do 9 lutego 2025 roku.
Gabinet Fotografii jest częścią stałej Galerii Sztuki XIX Wieku.