Henryk Ross. Od świtu do zmierzchu. Fotografie z łódzkiego getta z lat 1940-1944
Organizator: Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi
Dom Przedpogrzebowy, Cmentarz Żydowski w Łodzi, ul. Bracka 40
Otwarto 29 sierpnia 2024 w ramach uroczystości 80. rocznicy likwidacji łódzkiego getta
Koncepcja wystawy: Lilka Elbaum. Kurator: Krzysztof Jurecki
Kurator i producent: Jerzy Maciej Koba. Zdjęcia z kolekcji:
Muzeum of Fine Arts (MFA) w Bostonie i Art Gallery of Ontario (AGO) w Toronto
Wystawa pokazuje 70 zdjęć Henryka Rossa, przygotowana została w oparciu o zbiory Museum of Fine Arts w Bostonie i Art Gallery of Ontario (AGO) w Toronto. Tytuł odnosi się do prozy codzienności, pokazując życie w zdjęciach „oficjalnych" i wykonanych z ukrycia ,,prywatnych", mających także świadczyć o niemieckich zbrodniach. Każdy obóz zamknięty, jak getto jest do pewnego stopnia odbiciem zwykłego życia i jego przejawów. Dlatego zdjęcia Rossa pokazują oprócz scen drastycznych pracę, miłość, zabawę. Jest to najważniejszy dokument, jaki zachował się z gett i obozów zagłady z czasu II wojny światowej. Dokument przede wszystkim tragiczny i konieczny do wpisania w historię nie tylko Łodzi, Polski, Europy, ale całego świata, aby tego typu zdarzenia się nie powtórzyły.
Ekspozycja odbywa się w Domu Przedpogrzebowym na Cmentarzu Żydowskim w Łodzi. Miejsce wystawy nie jest przypadkowe, ponieważ właśnie w tym miejscu Ross dokumentował ofiary zbrodni niemieckich, oraz wykonał także zdjęcia na samym cmentarzu.
Wystawa odwołuje się do idei wystawy zdjęć Rossa przygotowanej przez Chrisa Boota, Martina Parra i Timothy Prusa na festiwal Les Rencontres d'Arles w 2004 roku, a potem pokazanej w Europie, m.in. w Muzeum Sztuki w Łodzi w 2005 roku. Innowacja obecnej ekspozycji w Łodzi polega na wydzieleniu dziewięciu części / stacji, które pokazują historię i codzienną walkę o przetrwanie, zarówno administracji współpracującej z Niemcami, jak i przede wszystkim zwykłych ludzi. Historia getta przedstawiona jest w następujący sposób:
I. Przybycie, II. Administracja getta i policja, III. Walka o przetrwanie, IV. Gwiazda Dawida, V. Ogród, VI. Dzieci, VII. Śmierć czai się wszędzie, VIII. Deportacje / Rampa, IX. Historie Henryka Rossa.
Zaakcentowane są stacje kluczowe dla tej ekspozycji: Przybycie i Deportacje / Rampa. Wystawa w swym układzie wizualnym zakłada niestabilność i płynność fotografii, ponieważ takie było życie w getcie, co także powinno być zaznaczone w układzie prac.
Tytuły dziewięciu części są proste lub bardziej poetyckie, akcentują dramaturgię historii getta i jego ważne aspekty. Idea podziału polega na próbie pokazania całości historii getta oczyma Rossa. Wystawa odwołuje się także do koncepcji fotografii dokumentalnej Augusta Sandera z lat 20. XX wirku. Nie jest prezentacją fotografii artystycznej.
W jej realizacji starano się jak najbardziej zbliżyć do formuły zdjęć wykonywanych przez Rossa oraz jego rozumienia fotograficznego zapisu życia w getcie i jego relacji oficjalnej, osobistej, w tym oskarżycielskiej.
„… zakopałem negatywy w ziemi. Żeby pozostał jakiś zapis naszej tragedii ...
Spodziewałem się całkowitej zagłady polskiego żydostwa.
Chciałem pozostawić historyczny zapis naszego męczeństwa”
Henryk (Rozencwajg) Ross (1910-1991) urodzony w Warszawie.
Był oficjalnym fotografem wydziału statystyki łódzkiego getta od 1940 do 1944 roku. Odpowiadał za wykonywanie zdjęć do kart identyfikacyjnych dla mieszkańców getta a także zdjęć propagandowych dla administracji i fabryk. Ross przed wojną pracował w łodzi jako fotograf prasowy i sportowy. Stanowisko w getcie umożliwiło mu dostęp do sprzętu fotograficznego i materiałów za pomocą których, ryzykując życiem, potajemnie dokumentował wydarzenia i okrucieństwo w getcie łódzkim. „Kolekcja fotografii Henryka Rossa" to unikalny zbiór około trzech tysięcy negatywów, zdjęć, plakatów i pamiątek osobistych. Świadczą one o roli fotografii jako narzędzia oporu, świadectwa zbrodni i zachowania pamięci.
Niektóre z 70 fotografii Henryka Rossa składające się na wystawę „od świtu do zmierzchu" zostały wykonane w miejscu ich obecnej ekspozycji - domu przedpogrzebowym na cmentarzu żydowskim w Łodzi - fotografie te powracają do swego źródła, by być ponownie świadectwem zagłady łódzkich żydów i upamiętnić 80. rocznicę likwidacji łódzkiego getta.