Muzeum Fotografii w Krakowie - MuFo, ul. Rakowicka 22A, Kraków 
Ekspozycja od 7 grudnia 2024 do 4 maja 2025 
Zorganizowano we współpracy z Fundacją im. Zofii Rydet 
Kurator: Karol Hordziej

Wystawa najwybitniejszej polskiej fotografki, Zofii Rydet, została otwarta w Muzeum Fotografii w Krakowie 7 grudnia. To pierwszy muzealny pokaz fotokolaży z cyklu „Świat uczuć i wyobraźni”, tworzonego przez artystkę w latach 60. i 70. XX wieku. Poetycka opowieść o ludziach i ich przeżyciach w trudnych czasach zaskakuje aktualnością także dziś.
W „Świecie uczuć i wyobraźni”  Zofia Rydet sięga po surrealistyczne środki, by mówić o tematach całkowicie realnych: o doświadczeniach II wojny światowej i Zagłady, o zagrożeniach, przemijaniu, ale i o miłości, macierzyństwie czy nadziei. Nie znajdziemy tu zdjęć dosłownych, reporterskich, których można by się spodziewać po autorce „Zapisu socjologicznego”. Cykl powstały w latach 1968–1975 pokazuje Rydet jako artystkę o poetyckiej wrażliwości, a jednocześnie mistrzynię swojego fachu, precyzyjnie konstruującą fotograficzne obrazy.
Za życia fotografki „Świat uczuć i wyobraźni”  był prezentowany zaledwie kilkukrotnie, na kameralnych wystawach w galeriach BWA w Lublinie i Zamościu oraz w Galerii Fotografii w Świdnicy. W 1979 roku nakładem Krajowej Agencji Wydawniczej został wydany album pod tytułem „Świat uczuć i wyobraźni” ze wstępem teoretyczki fotografii Urszuli Czartoryskiej. Rydet pokazywała też projekt przy pomocy przezroczy, którym towarzyszyła ścieżka dźwiękowa. Pracując nad wariantami kolaży, fotografka stworzyła łącznie ok. 1000 odbitek, które dziś są pod opieką Fundacji im. Zofii Rydet. Z tego zbioru kurator wystawy, Karol Hordziej, wybrał na wystawę w Muzeum Fotografii w Krakowie niemal 100 prac oraz zbiór elementów (wyciętych fragmentów zdjęć), z których Rydet tworzyła swoje wieloelementowe kolaże.
- W trakcie przygotowań do wystawy miałem okazję nie tylko porównać ze sobą niezliczone warianty odbitek stworzonych przez Zofię Rydet, ale także odkryć nieznany do tej pory cykl fotomontaży. Ten zbiór, który roboczo nazwałem „Motyw słońca”, zostanie po raz pierwszy zaprezentowany na wystawie w MuFo. Fascynujące jest również archiwum elementów wyciętych przez fotografkę z jej własnych zdjęć, które działa jak rozsypany wizualny słownik, pozwalający budować nowe surrealistyczne obrazy, a także zbiór etykiet z kopert, w których artystka przechowywała zdjęcia o różnej tematyce, przypominający współczesną chmurę tagów w wyszukiwarce. Wszystkie te elementy pozwalają lepiej zrozumieć proces twórczy artystki i ogrom wykonanej przez nią pracy. - mówi kurator wystawy, Karol Hordziej. W MuFo obok autorskich fotomontaży będzie można zobaczyć także „matryce”, czyli złożone z wyciętych fragmentów kolaże, które stanowiły podstawę dla ostatecznych wersji fotomontaży oraz trójwymiarowe obiekty z cyklu „Przemiany”.
Czas pracy nad „Światem uczuć i wyobraźni” był dla Zofii Rydet momentem poszukiwania nowego języka wizualnego, w którym porzuciła skupiony na człowieku magiczny realizm serii „Mały człowiek”. To także jej najbardziej osobisty cykl, który można określić mianem zbioru krajobrazów wewnętrznych autorki, oddających jej sposób myślenia o świecie i przeżywania go. W tekście podsumowującym cykl Urszula Czartoryska zwracała uwagę na powód, dla którego Rydet sięgnęła w tych poszukiwaniach po tę konkretną technikę, pisząc: - Fotomontaż to rodzaj wyzwania wobec nieodwołalnej opisowości fotografii, w imię nie tyle nieprawdy, co raczej prawdy zintensyfikowanej, prawdy „wyższego stopnia” sugestywności. -
Cały cykl został przez autorkę na potrzeby książki podzielony na piętnaście rozdziałów: „Pejzaże”, „Narodziny”, „Macierzyństwo”, „Oczekiwania”, „Odejścia”, „Za ścianą życia”, „Zakochani”, „Sentymentalna ballada”, „Zagłada”, „Manekiny”, „Fantomy”, „Zagrożenie, „Obsesje”, „Przemiany” i „Nadzieja”. Na wystawie przywrócono stosowany przez Rydet w trakcie pokazów przezroczy oraz we wcześniejszej, autorskiej makiecie publikacji podział na 17 serii, z dodatkowymi „Zniszczeniem” i „Tęsknotą”.
To połączenie tematów daje widzom okazję, by spojrzeć oczami Zofii Rydet – artystki, która w centrum swoich zainteresowań stawiała zawsze ludzi i ich doświadczenia. Sama twórczyni mówiła zresztą o tym cyklu tak: - Mój „Świat uczuć i wyobraźni” mówi o człowieku zagrożonym już od chwili narodzin, o jego obsesjach, o jego uczuciach, osamotnieniu, pragnieniach, o lęku, przed którym ratuje go tylko miłość, o tragedii przemijania, o strachu przed zagładą i zniszczeniem. -
„Świat uczuć i wyobraźni”  nie jest najbardziej rozpoznawalnym z cykli Zofii Rydet – w opracowaniach poświęcano mu stosunkowo mniej uwagi niż nagradzanemu już w latach 60. „Małemu człowiekowi” czy wpisanemu w 2024 roku na listę UNESCO „Zapisowi socjologicznemu”. Dziś, w czasach globalnego niepokoju oraz kulturowego zwrotu w stronę duchowości i magii, fotokolaże Zofii Rydet wydają się niezwykle aktualne. Wewnętrzne, liryczne krajobrazy stworzone przez artystkę pół wieku temu pozwalają widzom konfrontować się z własnymi emocjami.

Zofia Rydet (1911–1997)
Urodzona w Stanisławowie fotografka, autorka cykli fotograficznych „Mały człowiek”, „Świat uczuć i wyobraźni” oraz „Zapis socjologiczny”, członkini Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego i wykładowczyni fotografii na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej. Córka Ferdynanda i Józefy Rydetów.
Na początku lat 30. XX wieku, na życzenie rodziców uczęszczała do Głównej Szkoły Gospodarczej Żeńskiej w Snopkowie pod Lwowem, później pracowała w rodzinnym mieście w Biurze Podróży ORBIS, prowadzonym przez jej starszego brata, Tadeusza. Za jego zachętą podjęła pierwsze próby fotograficzne. Lata wojny spędziła w Stanisławowie, skąd w 1944 roku wyjechała wraz z rodziną, by początkowo zamieszkać w Rabce. Niedługo później Zofia Rydet przeprowadziła się do Bytomia, gdzie prowadziła sklepy papierniczo-zabawkarskie Blok i Kameleon. Na początku lat 50. powróciła do fotografii, a dzięki sukcesom odnoszonym w lokalnych konkursach dołączyła do Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego, którego członkami byli m.in. Piotr Janik czy Jerzy Lewczyński. W latach 50. Rydet rozpoczęła pracę nad „Małym człowiekiem”, pierwszym cyklem fotograficznym, który przyniósł jej uznanie i rozpoznawalność. Zbiór zdjęć poświęcony dzieciom i dzieciństwu, stworzony w duchu włoskiego neorealizmu powstawał aż do 1963 roku i doczekał się zarówno licznych wystaw (w tym m.in. w warszawskiej Galerii „Krzywe Koło”), jak i wydania w formie albumu zaprojektowanego przez Wojciecha Zamecznika.
W roku 1961 została przyjęta do Związku Polskich Artystów Fotografików, gdzie działała aktywnie w Okręgu Śląskim, uzyskując w roku 1979 godność Członka Honorowego ZPAF.
W drugiej połowie lat 60. Rydet rozpoczęła pracę nad „Światem uczuć i wyobraźni” – monumentalnym cyklem kolaży fotograficznych, które tworzyła na bazie własnego archiwum oraz nowych zdjęć powstałych specjalnie na potrzeby cyklu. Prace z tego cyklu są podzielone na serie: początkowo według zamysłu autorki było ich 17, później, na potrzeby wydawnictwa książkowego – 15. Zofia Rydet prezentowała te surrealistyczne w formie kolaże początkowo jako diaporamę (pokaz slajdów z towarzyszącą ścieżką dźwiękową). W 1979 roku został wydany album z przedmową Urszuli Czartoryskiej.
W 1978 roku Zofia Rydet w trakcie wakacji w Rabce zrobiła pierwsze zdjęcia do cyklu „Zapis socjologiczny”, portretując mieszkańców okolicznych wsi na tle ich domów. Praca nad „Zapisem” trwała do 1990 roku, a składające się na niego fotografie autorka prezentowała na licznych wystawach w Polsce i za granicą. Ten konceptualny, typologiczny z ducha cykl jest uznawany za jedno z najważniejszych dokonań polskiej fotografii. W 2024 roku „Zapis socjologiczny” został wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata.

Kliknij w obrazek powyżej by zobaczyć dokumentację fotograficzną wystawy przygotowaną przez MuFo.

* Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.
* Wystawa została zorganizowana we współpracy z Fundacją im. Zofii Rydet.
* Kurator: Karol Hordziej
* Współpraca merytoryczna MuFo: Bartosz Flak
* Koordynacja wystawy: Weronika Ptak
* Produkcja wystawy: Joanna Gorlach, Weronika Ptak
* Kwerenda oraz wsparcie merytoryczne: Zofia Augustyńska-Martyniak, Maria Sokół-Augustyńska
* Projekt aranżacji wystawy i typografia: Damian Nowak
* Nadzór i opieka konserwatorska: Uta Hanusek
* Redakcja i korekta: Anna Sorówka-Łach
* Tłumaczenie na język ukraiński: Andrij Saweneć
* Digitalizacja i retusz fotografii: Mateusz Woźniak
* Ścieżka dźwiękowa: Sofie Birch & Antonia Nowacka we współpracy z festiwalem Unsound
* Multimedia i przygotowanie materiałów wideo: Thomas Skatulla
* Program towarzyszący i edukacyjny: Joanna Gorlach, Maria Masternak,
  dr Agnieszka Olszewska, Anna Sidorska
* Patroni medialni MuFo: Radio Kraków, Radio Kraków Kultura
* Patroni medialni wystawy: Vogue, Wyborcza.pl, Polityka, TVP Kultura, NN6T,
  Fotopolis, SZUM, RMF Classic