Fala za falą. Życie codzienne na okrętach polskiej Marynarki Wojennej w okresie II wojny światowej 
Dom Spotkań z Historią, ul. Karowa 20, Warszawa 
Wernisaż we wtorek 26 maja o godz. 18:00, ekspozycja do 28 czerwca 2015 
Współorganizator: Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

Wystawa prezentuje kilkadziesiąt fotografii (w postaci odbitek na papierze fotograficznym wykonanych z oryginalnych negatywów przechowywanych w zbiorach Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu) pokazujących życie polskich marynarzy na pokładach okrętów Marynarki Wojennej w czasach II wojny światowej.
Ekspozycja przygotowana została przez Lecha Trawickiego (kuratora wystawy, zastępcę dyrektora Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni) oraz Adama Fleksa (wykonawcę większości odbitek) we współpracy z Jerzym Matysiakiem (starszym kustoszem Biblioteki Raczyńskich).
Zbiór około 1000 cennych negatywów z czasów II wojny światowej, londyńska organizacja kombatancka Samopomoc Marynarki Wojennej przekazała w latach pięćdziesiątych pisarzowi-maryniście Jerzemu Pertkowi. Po jego śmierci zbiory trafiły do Biblioteki Raczyńskich.
Zdjęcia obejmują lata 1941–1947, lecz najwięcej pochodzi z lat 1944–1947 i dokumentują ostatnie lata Marynarki Wojennej II RP. W kolekcji nie odnajdujemy fotografii z początku wojny, kiedy polskie okręty: OORP „Grom”, „Błyskawica” i „Burza” przeszły podczas operacji „Peking” do Wielkiej Brytanii, a także wielu innych, związanych z pierwszymi morskimi doświadczeniami wojennymi Polaków. Wśród 1000 negatywów jest około 250 zdjęć związanych z „Piorunem”, około 100 z „Dragonem” i po tyle samo z „Garlandem”, „Krakowiakiem” i „Sokołem”, po kilkadziesiąt zdjęć „Błyskawicy” i „Ślązaka”, znacznie mniej „Groma”, „Dragona” „Conrada” i kilka fotografii ścigaczy. W zbiorze znajdują się także zdjęcia okrętów podwodnych „Dzik” i „Sokół”, które w czasie wojny zyskały miano „strasznych bliźniaków”.
Lech Trawicki, kurator wystawy: „Tej niezwykłej kolekcji, o dużej wartości historycznej, towarzyszy zagadka związana z okolicznościami pozyskania negatywów przez Jerzego Pertka. Była to część kolekcji zebranej przez komandora porucznika Władysława Kosianowskiego do albumu 'Polska Marynarka Wojenna. Od pierwszej do ostatniej salwy' wydanego przez Jerzego Giedroycia w 1947 roku w Rzymie. Negatywy przybyły do Polski prawdopodobnie z Wielkiej Brytanii drogą nieoficjalną, jednym z możliwych sposobów mógł być przemyt marynarski. Wystawa prezentowana jest w Warszawie po raz pierwszy. Zdjęcia wykonane z oryginalnych negatywów nigdy wcześniej nie były pokazywane w postaci tak dużych powiększeń”.
Zdjęcia wykonywali operatorzy i fotografowie Działu Filmowo-Fotograficznego Marynarki Wojennej, sami marynarze oraz oficerowie, dokumentując udział w operacjach, a także zwykłe, codzienne zajęcia, chwile radości i odpoczynku. Wybrane fotografie pokazują głównie załogi okrętów wojennych podczas prac pokładowych (jak np. malowanie, konserwacja urządzeń okrętowych, szkolenia, czyszczenie uzbrojenia), wykonywania zadań bojowych w osłonie konwojów lub na patrolach. Wykonane w dużym formacie odbitki (30x30 oraz 30x40 cm) ujawniają szczegóły zdjęcia niewidoczne w mniejszych powiększeniach.
Zdjęcia dokumentują m. in. udział w alianckich operacjach morskich na Morzu Śródziemnym w operacji „Halberd” (konwoje z zaopatrzeniem na Maltę), na Morzu Północnym „Deadlight” (niszczenia niemieckich okrętów podwodnych), na Atlantyku „Alacrity” (zakładanie baz lotniczych na Azorach) czy podczas lądowania aliantów w Normandii. Na jednym ze zdjęć, z marca 1945 roku, widzimy naczelnego wodza gen. Władysława Andersa na pokładzie ORP „Ślązak” po dekoracji podoficerów i marynarzy Krzyżami Walecznych. Na kolejnej fotografii na pierwszym planie jest mat Jan Mielcarzewicz (żołnierz września 1939, sybirak, od 1942 roku marynarz na niszczycielu eskortowym ORP „Krakowiak”), w tle widać byłych żołnierzy Werhmachtu, marynarzy, którzy wstąpili do polskiej Marynarki Wojennej. To jedno zdjęcie łączy w sobie wiele historii, opowiada o pokoleniu Polaków z Pomorza i Śląska, których kręte losy prowadziły przez wszystkie fronty II wojny światowej.
Nie są znani wszyscy autorrzy prezentowanych zdjęć, jednak wiadomo, że jednym z nich był bosman Paweł Płonka, etatowy fotoreporter Polskiej Marynarki Wojennej. Na ORP „Piorun” zdjęcia robił zarówno dowódca okrętu Eugeniusz Pławski, jak i podchorąży Lech Kwapiszewski zaokrętowany na niszczycielu podczas pościgu za Bismarckiem. Prezentowane na wystawie zdjęcia ścigaczy artyleryjskich wykonał Andrzej Jaraczewski, dowódca Grupy Ścigaczy i ORP „S-7, zięć Józefa Piłsudskiego.

Przygotowanie wystawy było możliwe dzięki życzliwości Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu – właściciela zbioru negatywów dokumentujących historię Polskiej Marynarki Wojennej z okresu II wojny światowej.
Lech Trawicki – archeolog podwodny, muzealnik, autor wystaw i publikacji z zakresu historii polskiej Marynarki Wojennej oraz historii żeglugi i budownictwa okrętowego. Pomysłodawca wystaw zdjęć wykonywanych z oryginalnych negatywów w technice mokrej ciemni, obecnie zastępca dyrektora Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
Adam Fleks – gdańszczanin, tłumacz przysięgły duńskiego i szwedzkiego. Od 1994 roku jest członkiem Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego, od roku 2008 należy do Związku Polskich Artystów Fotografików. Uczestnik ponad 130 wystaw zbiorowych, autor 15 wystaw indywidualnych. Specjalizuje się w technice litowej i tradycyjnych technikach srebrowych.

Dołącz do wydarzenia na Facebooku